Κυριακή 22 Ιουνίου 2008

Πρέβεζα - η Πόλη, οι Άνθρωποι, η Ιστορία της

Η Πρέβεζα είναι πόλη του γεωγραφικού διαμερίσματος της Ηπείρου, βρίσκεται στο νότιο άκρο της και είναι πρωτεύουσα του ομωνύμου νομού. Η πόλη κτισμένη στο δυτικό άκρο μιας διπλής χερσονήσου, αποτελεί ένα ενιαίο οικοσύστημα με όλη τη χερσόνησο. Τα κυριότερα στοιχεία του οικοσυστήματος είναι ο Αμβρακικός κόλπος, η μεγαλύτερη κλειστή θάλασσα στην Ελλάδα με έκταση 500 τ. χλμ ., η λίμνη Πωγωνίτσα στη χερσόνησο του Αγ. Θωμά και οι λιμνοθάλασσες Μάζωμα και Βαθύ που χρησιμοποιούνται ως ιχθυοτροφεία (ιβάρια). Η ζωή της Πρέβεζας ήταν πάντα στενά δεμένη με την λειτουργία του λιμανιού της και με την θέση της στην είσοδο του Αμβρακικού κόλπου.

Η πόλη είναι κτισμένη κοντά στα ερείπια της Αρχαίας Βερενίκης σε απόσταση 10 περίπου χλμ από τα ερείπια της Aρχαίας Νικόπολης. Για την ονομασία της υπάρχουν διαφορετικές απόψεις από τους συγγραφείς με επικρατέστερες : α) Από την αλβανική λέξη preveze που σημαίνει «μεταφορά» , β) Από την ιταλική prevesione που σημαίνει «προμήθεια» και γ) Από σλαβική perevoz που σημαίνει « πέρασμα, διάβαση». Άρχισε να διαμορφώνεται ως οικισμός σε χρόνους δύσκολους για την βυζαντινή αυτοκρατορία (τέλη του 12ου, αρχές του 13ου αιώνα μ.Χ. ) με πρώτη σαφή αναφορά στο «Χρονικό του Μορέως» κατά την εξιστόρηση γεγονότων του έτους 1292. Η πιο σημαντική στιγμή στην πορεία της Πρέβεζας θεωρείται η διάλυση του Βυζαντίου.
Για τους Τούρκους , που είχαν το Ιόνιο φυσικό όριο με την Δύση, ο Αμβρακικός κόλπος και η Πρέβεζα αποτέλεσαν την βάση για την συγκρότηση της ναυτικής τους δύναμης. Αφού στρατολόγησαν μερικούς καραβομαραγκούς, οργάνωσαν ταρσανάδες που θα ναυπηγούσαν τα πολεμικά τους. Γίνεται έτσι η ναυτική τους βάση , προκειμένου να προστατευθούν και να ελεγχθούν τα παράλια του Ιονίου και της Αδριατικής.
Το σπουδαιότερο γεγονός αυτής της περιόδου για την ιστορία της περιοχής υπήρξε η περίφημη ναυμαχία της Πρέβεζας (Naval Battle of Preveza) , το Σεπτέμβριο του 1538, κατά την οποία ο περιβόητος ναύαρχος Χαϊρεδδίν πασάς Βαρβαρόσσα (Barbarossa Hayreddin Pasha , turk.: Barbaros Hayreddin Paşa or Hızır Hayreddin Paşa), καταναυμάχησε το συνασπισμένο δυτικό στόλο του αυτοκράτορα Καρόλου Ε', του πάπα Παύλου Γ' και των Ενετών, υπό το φημισμένο Γενουάτη Condottiere Αντρέα Ντόρια (Andrea Doria ). Ο ρόλος της πόλης διαφοροποιείται ποιοτικά με την συνθήκη του Πασσάροβιτς (1718) , που κατακυρώνει την Πρέβεζα στην Βενετία.
Αρχίζει μία ειρηνική περίοδος που μεταμορφώνει την πόλη σε εμπορικό σταθμό, σε εμπορικό πρακτορείο της Βενετίας. Η προσπάθεια των Βενετών να οργανώσουν την οικονομική ζωή των υπόδουλων περιοχών, οδηγεί στην ενθάρρυνση των ντόπιων να φυτέψουν ελαιόδεντρα.
Έτσι δημιουργείται ο ελαιώνας της Πρέβεζας, που θα αποτελέσει κύριο συστατικό στοιχείο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της πόλης για τα επόμενα 250 χρόνια. Ταυτόχρονα οι Βενετοί διαμορφώνουν την πόλη χτίζοντας τα κάστρα που θα λειτουργήσουν ως σημεία στήριξης των οικονομικών τους δραστηριοτήτων. Χρειάζονται οι Βενετοί ένα χώρο στα παράλια της Ηπείρου, για να διεκπεραιώνει τις εμπορικές δραστηριότητες τους με τις τουρκοκρατούμενες περιοχές. Κοντά στους ντόπιους ψαράδες οι Βενετοί εγκατέστησαν και δικούς τους ψαράδες που απέβλεπαν στον αλιευτικό πλούτο του Αμβρακικού. Εγκατέστησαν ακόμα Ακαρνάνες καπετάνιους με τους μισθοφόρους τους, που τους βοηθούσαν στον αγώνα τους εναντίον των Τούρκων. Την 1790 από τον διωκόμενο αρματωλό Ανδρέα Ανδρούτσο και πρεβεζάνα μητέρα γεννήθηκε στην Πρέβεζα ο ήρωας της Επανάστασης Οδυσσέας Ανδρούτσος.
Το γενικότερο κλίμα οικονομικής ανόδου και οι ευκαιρίες που δημιουργήθηκαν, λειτούργησαν ελκυστικά για τους γειτονικούς πληθυσμούς και προκάλεσαν ισχυρό μεταναστευτικό ρεύμα προς την πόλη. Λόγω της γεωγραφικής θέσης, αρχικά ως βενετικής κτήσης για τις τουρκοκρατούμενες περιοχές και αργότερα ως τουρκικού εδάφους για τα Επτάνησα και το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, προσελκύει ένα ετερόκλητο πληθυσμό, που καταφεύγει στην Πρέβεζα καταδιωκόμενος για αδικήματα του κοινού ποινικού δικαίου ή για τα πολιτικά του φρονήματα (από τα Επτάνησα κυρίως). Σ’ αυτούς προστίθενται και οι 180 οικογένειες Αλβανών που εγκαθιστά ο Αλή Πασάς μετά την καταστροφή του Γαρδικίου. Με τη κατάλυση της Βενετικής κυριαρχίας στα Επτάνησα το 1797, η Πρέβεζα περιήλθε στους Γάλλους, που έστειλε αντιπροσώπους του τους επιφανείς Έλληνες της Κορσικής, αδελφούς Στεφανόπολι. Η Γαλλική κατοχή κράτησε μόνο ένα χρόνο, γιατί τον Οκτώβριο του 1798, ο Αλή Πασάς, μετά την μάχη της πόλης, κατέλαβε την Πρέβεζα, αφού πρώτα κατέσφαξε τη Γαλλική φρουρά και λεηλάτησε την πόλη, γεγονός που έμεινε γνωστό σαν «Ο Χαλασμός της Πρέβεζας». Το Μάρτιο του 1800, μετά την ρωσοτουρκική συνθήκη η Πρέβεζα, μαζί με τις πόλεις Βόνιτσα, Πάργα και Βουθρωτό, σχημάτισαν την «Συμπολιτεία του Ακρωτηρίου». Όταν όμως, το 1807,η Ρωσία κήρυξε τον πόλεμο στην Τουρκία, ο Αλή Πασάς κατόρθωσε να γίνει και πάλι κύριος της Πρέβεζας. Η περίοδος αυτή συνδέθηκε όχι μόνο με εκτεταμένες δημεύσεις περιουσιών και τρομοκρατικές ενέργειες του Μπεκίρ Αγά της Πρέβεζας, αλλά επίσης με ένα πλούσιο έργο οχυρώσεων και κτισμάτων στην πόλη. Ταυτόχρονα τα σκληρά μέτρα που παίρνει η διοίκηση του Αλή Πασά κατά της ληστείας και πειρατείας διευκολύνουν την ανάπτυξη του εμπορίου. Οι δυνατότητες εμπορικής ενασχόλησης προσελκύει δραστήρια άτομα από Αργυρόκαστρο, Ζαγόρι, Κεφαλονιά, Λευκάδα και Συρράκο, οι οποίοι επιδίδονται στην ναυτιλία, τυρεμπόριο, χρηματιστικές εργασίες κλπ. Ο Αλή Πασάς σφραγίζει και την χωροταξική οργάνωση της πόλης .Ανοίγει βόρεια της πόλης βαθειά και ευρεία τάφρο (ντάπια για τους Πρεβεζάνους) . Με την τάφρο η πόλη ασκεί έλεγχο στην ύπαιθρο και την περιφέρεια, αφού οτιδήποτε εισάγεται και εξάγεται, περνάει από τις πύλες της τάφρου, που αστυνομεύονται και μετά την δύση του ηλίου κλείνουν. Το φθινόπωρο του 1820,ο γιος του Αλή, Βελή, αναγκάστηκε να παραδώσει την Πρέβεζα στα σουλτανικά στρατεύματα, αφού πρώτα πήρε τους θησαυρούς του στη Λευκάδα και κατέστρεψε το παλάτι, που είχε κτίσει ο πατέρας του στην Πρέβεζα (Παλιοσάραγα). Από τότε άρχισε η τελευταία τουρκική κατοχή, που τελείωσε στις 21 Οκτωβρίου του 1912, μετά τη μάχη της Νικόπολης, την προηγούμενη μέρα, αφού η προσπάθεια απελευθέρωσης της πόλης από τον Ελληνικό στρατό και στόλο το 1897 υπήρξε άκαρπη.
Ο διαμετακομιστικός χαρακτήρας της πόλης εδραιώνεται ακόμα πιο πολύ στη διάρκεια του 19ου αιώνα. Το λιμάνι αναπτύσσει ένα ευρύ δίκτυο εμπορικών σχέσεων με αρκετές πόλεις , ευρωπαϊκές και μη (Φιούμε, Τεργέστη, Λονδίνο,Μάλτα, Γένοβα, Πάτρα, Μεσολόγγι κλπ). Στα μέσα του 19ου αιώνα, η Πρέβεζα είχε 800 περίπου οικογένειες χριστιανικές, αυτόχθονες και 200 οικογένειες Αλβανών και Τούρκων. Την περίοδο αυτή εκτός της μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης υπάρχει και σημαντική πνευματική πρόοδος. Ιδρύεται το 1834 η « Θεοφάνειος Σχολή Πρέβεζας» που θα λειτουργήσει μέχρι το 1914. Τα τέλη του 19ου αιώνα η Πρέβεζα είχε δύο σχολεία αρρένων και θηλέων (ελληνικά) και δύο τουρκικά αρρένων. Ο διαμετακομιστικός χαρακτήρας της πόλης δέχεται πλήγμα το 1881 , όταν η Θεσσαλία ενσωματώνεται στο ελληνικό κράτος. Περιορίζεται ο ρόλος του λιμανιού στην Ήπειρο και γενικότερα στην ΒΔ Ελλάδα και Αλβανία. Η κατάσταση αυτή συνεχίζεται ως την απελευθέρωση από τους Τούρκους το 1912. Μετά την απελευθέρωση το λιμάνι αναλαμβάνει το ρόλο του επιλιμένιου κέντρου. Στην πόλη παραμένουν, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών (1923) , όλοι οι Αλβανοί, με επιφανέστερο όλων των σκιτσογράφο Αλή Ντίνο Μπέη. Κατοικούν ακόμα 250 Εβραίοι με σημαντική οικονομική παρουσία στην πόλη και ανάμεσά τους οι γνωστές οικογένειες Κοέν, Λεβί και Μάτσα. Στις 23 Μάρτη του 1944 200 περίπου Εβραίοι της πόλης οδηγήθηκαν μέσω Αθηνών στο μεγάλο ταξίδι δίχως γυρισμό, στο Άουσβιτς. Ο πληθυσμός της πόλης αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς το διάστημα 1920-1950. Ο ερχομός των προσφύγων αλλά και η μόνιμη εγκατάσταση των αρχικά σκηνιτών από το Συρράκο , των Λευκαδίων και άλλων από την Αιτωλοακαρνανία και την ύπαιθρο της Πρέβεζας, αυξάνει τον πληθυσμό της πόλης. Οι τελευταίες αναλαμπές των δραστηριοτήτων του λιμανιού δημιουργούνται την δεκαετία του 1940-1950 λόγω του πολέμου, της κατοχής και του εμφυλίου.
Tα σημαντικότερα γεγονότα του πρώτου μισού του 20ου αιώνα είναι η κατάληψη της πόλης από τις δυνάμεις της Ανταντ το 1917 στην διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ο αυτοκτονία του μεγάλου ποιητή Κώστα Καρυωτάκη στις 21 Ιουλίου του 1928,στην παραλιακή τοποθεσία του Αγίου Σπυρίδωνα στο Βαθύ, οι ανελέητοι βομβαρδισμοί της πόλης κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η εμφύλια σύγκρουση το Σεπτέμβριο του 1944 ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τον ΕΔΕΣ. Οι κάτοικοι της Πρέβεζας συμμετείχαν ενεργά τόσο στο Έπος του 40, όσο και στην Εθνική Αντίσταση. Αξίζει να σημειώσουμε πως ο Οδυσσέας Ελύτης στο «Άξιον εστί» και στο περίφημο «Πορεία προς μέτωπο» , περιγράφει τους στρατιώτες που είχαν την καταγωγή από την πόλη και το νομό Πρέβεζας. Από την δεκαετία του 1950 , με τις αλλαγές που συντελούνται στην χώρα μας (ανασυγκρότηση αγροτικής οικονομίας, διάνοιξη οδικών αρτηριών για εμπορικές δραστηριότητες) ανατρέπεται η διαμετακομιστική σχέση της Πρέβεζας με την περιφέρεια. Οι χερσαίες συγκοινωνίες καταργούν την εξάρτηση της ενδοχώρας από το λιμάνι κι έτσι η Πρέβεζα χάνει τη βασική λειτουργία της, που καθόριζε την οικιστική, οικονομική και κοινωνική συμπεριφορά επί 250 χρόνια περίπου.

Μετά την δικτατορία η πόλη γνώρισε μια νέα περίοδο άνθησης. Η αγροτική δραστηριότητα στράφηκε στην καλλιέργεια πρώιμων κηπευτικών.Δημιουργήθηκε Βιομηχανική Περιοχή και εγκαταστάθηκαν πολλές βιομηχανίες με κυριότερη τα Κλωστήρια Πρέβεζας (που δυστυχώς μετά από 21 χρόνια λειτουργίας έκλεισε) και βιοτεχνίες . Υπήρχε έντονη οικοδομική δραστηριότητα στην πόλη που βοηθήθηκε με τις επεκτάσεις του σχεδίου της.Ο πληθυσμός της πόλης διπλασιάσθηκε. Άλλαξε η παραλιακή λεωφόρος της πόλης και το λιμάνι της . Την τελευταία δεκαετία κατασκευάσθηκε η υπόγεια σύνδεση Πρέβεζας-Ακτίου.Η πνευματική ζωή της πόλης αναβαθμίσθηκε με την δημιουργία του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου και της δημοτικής Βιβλιοθήκης. Από το 1998 λειτουργεί το Τμήμα Οικονομίας και Διοίκησης του ΤΕΙ Ηπείρου και από το 2007 το Νέο Μουσείο Νικόπολης που αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πολιτιστική ζωή της πόλης.

Η πόλη έχει λαμπρό μέλλον. Ανήκει σε μας ,την νέα γενιά, η ευθύνη να το πραγματοποιήσουμε ...

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Πρέβεζα